بیماری آسم

به بیماری التهابی مسیرهای جریان هوا به ریه آسم می‌گویند. آسم عمل تنفس را با مشکل روبه رو می‌کند و باعث می‌شود انجام برخی فعالیت‌های فیزیکی چالش برانگیز یا غیرممکن شود.

آسم چیست؟

 

آسم در بین کودکان یکی از شایع‌ترین بیماری های مزمن است؛ لازم است برای درک آسم درمورد عمل تنفس بیشتر بدانیم.

به طور طبیعی، با هر نفسی که می‌کشید، هوا از بینی یا دهان وارد گلو و مسیرهای هوا می‌شود و درنهایت به شش‌ها می‌رسد.

ریه شامل تعدادی مسیر کوچک هواست که به رسیدن اکسیژن هوا به جریان خون کمک می‌کنند.

علائم آسم زمانی رخ می‌دهد که دیواره‌های مسیر هوا ملتهب و عضلات اطراف آن منقبض شود. سپس مسیر هوا پر از مخاط می‌شود و مقدار هوای کمتری به شش‌ها می‌رسد.

این وضعیت منجر به «حمله آسم»، سرفه و گرفتگی قفسه‌ی سینه می‌شود.

علائم آسم

شایع‌ترین علامت آسم صدای خس‌خس، خرناس یا سوت هنگام نفس کشیدن است.

از جمله دیگر علائم آسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرفه، مخصوصاً هنگام شب، خندیدن یا ورزش
• گرفتگی قفسه ی سینه
• تنگی نفس
• اختلال در گفتار
• اضطراب یا ترس
• خستگی مفرط

نوع آسمی که به آن مبتلا هستید، علائم را مشخص می‌کند.

همه‌ی کسانی که به آسم مبتلا هستند این علائم به خصوص را تجربه نمی‌کنند. اگر فکر می‌کنید علائمتان نشانه‌ی بیماری نظیر آسم است، به پزشک مراجعه کنید.

ممکن است اولین نشانه‌ی ابتلا به آسم حمله آسم نباشد.

انواع آسم

آسم انواع مختلفی دارد. شایع‌ترین نوع آن آسم برونشی است که نایژه در ریه را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

از جمله دیگر انواع آسم می‌توان به آسم کودکان و آسم بزرگسالان اشاره کرد. علائم آسم بزرگسالان حداقل تا سن ۲۰ سالگی ظاهر نمی‌شود.

در ادامه به انواع دیگر آسم اشاره می‌کنیم.

۲. آسم آلرژیک (آسم بیرونی)

آلرژن‌ها محرک این نوع آسم هستند. از جمله:

• شوره‌ی سر حیوانات خانگی مانند سگ و گربه
• غذا
• کپک
• گرده
• غبار

آسم آلرژیک اغلب فصلی است زیرا معمولا همراه با آلرژی فصلی است.

۳. آسم غیر آلرژیک (آسم داخلی)

آن چه باعث تحریک این نوع از آسم می‌شود، محرک‌های هواست که ربطی به آلرژی ندارند و ناشی از واکنش آلرژیک در ریه و تنفس هم نمی‌باشند. از جمله:

• سوختن چوب
• دود سیگار
• هوای سرد
• آلودگی هوا
• بیماری های ویروسی
• خوشبوکننده‌ی هوا
• محصولات شوینده
• عطر

۴. آسم شغلی

آسم شغلی نوعی از آسم است که در اثر محرک‌های موجود در محیط کار تشدید می‌شود. از جمله:

• گرد و غبار
• رنگ
• گاز و بخار
• مواد شیمیایی صنعتی
• پروتئین‌های حیوانی
• شیره‌ی خام کائوچو

این محرک‌ها در طیف گسترده‌ای از صنایع یافت می‌شوند. مانند:

• کشاورزی
• نساجی
• نجاری
• تولید

۵. تنگی نایژه در اثر ورزش (EIB)

این وضعیت معمولا ظرف چند دقیقه بعد از شروع ورزش روی افراد تاثیر می‌گذارد و تا ۱۰ الی ۱۵ دقیقه بعد از فعالیت فیزیکی ادامه دارد.

در گذشته به این وضعیت آسم ناشی از ورزش (EIA) گفته می‌شد.

حدود ۱۹ درصد از افراد مبتلا به آسم EIB را هم تجربه می‌کنند اما تمام کسانی که دچار EIB هستند آسم ندارند.

۶. آسم ناشی از آسپرین

آسم ناشی از آسپرین (AIA) یا بیماری تنفسی ناشی از آسپرین معمولا شدید است.

این وضعیت در اثر مصرف آسپرین یا سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ناپروکسن (آلیو) یا ایبوپروفن (ادویل) رخ می‌دهد.

علائم ظرف چند دقیقه یا چند ساعت ظاهر می‌شود. این دسته از بیماران معمولا پولیپ بینی نیز دارند.

حدود ۹ درصد از افراد مبتلا به آسم دچار AIA هستند. این وضعیت معمولا به طور ناگهانی در بزرگسالان بین ۲۰ تا ۵۰ سال رخ می‌دهد.

۷. آسم شبانه

علائم این نوع از آسم هنگام شب تشدید می‌شود.

گفته می‌شود محرک‌های زیر در بروز علائم شبانه موثرند:

• سوزش معده
• شوره‌ی سر حیوان خانگی
• غبار خانگی

چرخه‌ی طبیعی خواب بدن نیز می‌تواند باعث تحریک آسم شبانه شود.

۸. گونهی سرفه‌ای آسم (CVA)

گونه‌ی سرفه‌ای آسم علائم کلاسیک آسم یعنی خس‌خس و تنگی نفس را ندارد بلکه با سرفه‌ی خشک و مداوم شناخته می‌شود.

اگر این وضعیت درمان نشود، آسم کامل را به دنبال دارد که شامل سایر علائم شایع می‌شود.

تشخیص آسم

یک آزمایش یا معاینه‌ی مشخص برای تشخیص آسم وجود ندارد. پزشک از روش‌های مختلف استفاده می‌کند تا دریابد علائم فرد ناشی از آسم است یا خیر.

موارد زیر به تشخیص آسم کمک می‌کند:

• سابقهی پزشکی: اگر یکی از اعضای خانواده دچار اختلال تنفسی باشد، خطر بروز آن در شما افزایش می‌یابد. این ارتباط ژنتیکی را به اطلاع پزشک برسانید.
• معاینهی فیزیکی: پزشک با گوشی طبی به صدای نفس کشیدن شما گوش می‌دهد. همچنین ممکن است تست پوست دهید تا علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر یا اگزما بررسی شود. آلرژی خطر آسم را بالا می‌برد.
• تست تنفس: در تست عملکرد ریه (PFT) جریان هوایی که به ریه وارد و از آن خارج می‌شود اندازه گرفته می‌شود. دم‌سنجی شایع‌ترین تست است که برای انجام آن در یک دستگاه فوت می‌کنید تا سرعت هوا اندازه گرفته شود.

پزشکان معمولا روی کودکان زیر ۵ سال تست تنفس انجام نمی‌دهند زیرا به دست آوردن نتیجه‌ی دقیق دشوار است.

در عوض، برای کودک داروی آسم تجویز می‌کنند و منتظر می‌مانند تا ببینند علائم برطرف می‌شود یا خیر. اگر علائم برطرف شود، احتمالا کودک مبتلا به آسم است. اگر نتیجه‌ی آزمایش در بزرگسالان نشان‌دهنده‌ی آسم باشد، پزشک برونکودیلاتور یا سایر داروهای آسم را تجویز می‌کند.

اگر علائم با مصرف این داروها بهتر شود، پزشک به روش درمان ادامه می‌دهد.

دستهبندی آسم

برنامه‌ی ملی آموزش و پیشگیری از آسم (NAEPP) برای کمک به تشخیص و درمان آسم، قبل از درمان این وضعیت را بسته به میزان شدت دسته‌بندی می‌کند.

دسته‌بندی آسم بدین صورت است:

• متناوب (دوره‌ای): اکثر افراد دچار این نوع از آسم هستند که در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد نمی‌کند. علائم آن خفیف است و کم‌تر از دو روز در هفته یا دو شب در ماه طول می‌کشد.
• پایداری خفیف: در این وضعیت علائم بیش از دو بار در هفته (اما نه هر روز) و تا ۴ شب در ماه رخ می‌دهد.
• پایداری متوسط: علائم هر روز و حداقل یک شب در هفته (اما نه هر شب) رخ می‌دهد و بعضی از فعالیت‌های روزانه را مختل می‌سازد.
• پایداری شدید: علائم چند بار در روز و اکثر شب‌ها ظاهر می‌شود. فعالیت‌های روزانه به شدت محدود می‌شود.

علت آسم چیست؟

نمی‌توان یک علت به خصوص را به آسم نسبت داد. محققان معتقدند بیماری تنفسی از عوامل مختلفی نشات می‌گیرد. از جمله:

• ژنتیک: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما دچار آسم باشند، احتمال بروز آن در شما افزایش می‌یابد.
• سابقهی عفونت ویروسی: کسانی که در کودکی سابقه‌ی ابتلا به عفونت شدید ویروسی (مانند ویروس سنسیتیال تنفسی) را دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسم قرار می‌گیرند.
• فرضیهی بهداشت: طبق این نظریه، اگر کودک طی چند ماه یا چند سال اول زندگی به اندازه‌ی کافی در معرض باکتری قرار نگیرد، سیستم ایمنی او قدرت کافی برای مبارزه با آسم و سایر بیماری‌های آلرژیک را به دست نمی‌آورد.

درمان آسم

درمان آسم به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

• تمرین تنفس
• روش‌های درمان سریع الاثر
• داروهای کنترل آسم در بلندمدت

پزشک براساس موارد زیر یکی از روش‌های فوق یا ترکیبی از آن‌ها را تجویز می‌کند:

• نوع آسم
• سن بیمار
• محرک‌ها

تمرین تنفس

 

این تمرین‌ها به شما کمک می‌کند هوای بیشتری را به ریه وارد و از آن خارج کنید. به مرور زمان، تمرین تنفس باعث افزایش ظرفیت ریه و کاهش علائم مربوط به آسم می‌شود.

پزشک یا کاردرمان می‌تواند در آموزش این تمرین‌ها به شما کمک کند.

روش‌های درمان سریع اثر

تنها باید در صورت بروز علائم یا حمله آسم از این داروها استفاده کرد. این داروها فورا اثر می‌کنند تا عمل تنفس راحت‌تر شود.

برونکودیلاتور

برونکودیلاتور ظرف چند دقیقه عضلات اطراف مسیر هوا را ریلکس می‌کند. می‌توان آن را به صورت استنشاقی یا نبولایزر استفاده کرد.

کمک‌های اولیه‌ی آسم

اگر فکر می‌کنید یکی از آشنایانتان دچار حمله آسم شده است، از او بخواهید صاف بنشیند و در استفاده از نبولایزر به او کمک کنید. دو تا شش اسپری از دارو به تسکین علائم کمک می‌کند.

اگر علائم بیشتر از ۲۰ دقیقه طول بکشد، و دور دوم دارو موثر واقع نشود، باید تحت مراقبت‌های فوری قرار بگیرید.

اگر مرتبا به مصرف داروهای سریع الاثر احتیاج دارید، باید از پزشک بخواهید نوع دیگری از دارو برایتان تجویز کند تا به صورت بلندمدت آسم را کنترل کنید.

داروهای کنترل آسم در بلندمدت

این داروها به صورت روزانه مصرف می‌شوند و به کاهش تعداد و شدت علائم آسم کمک می‌کنند اما باعث کنترل علائم آنی حمله آسم نمی‌شوند.

از جمله داروهای کنترل آسم در بلندمدت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضد التهاب: کورتیکواستروئیدها و سایر داروهای ضد التهاب، در کنار اینهیلر، به کاهش التهاب و تولید مخاط در امواج هوا کمک می‌کنند تا عمل تنفس راحت‌تر انجام شود.
• خنثی کننده‌ی اثر استیل کولین: این داروها به جلوگیری از انقباض عضلات دور امواج هوا کمک می‌کنند. معمولا هر روز از این داروها همراه با داروهای ضد التهاب استفاده می‌شود.
• برونکولادیاتور بلندمدت: تنها باید همراه با داروهای ضد التهاب آسم استفاده شود.
• داروهای بیولوژیک درمانی: این داروهای جدید و تزریقی به افراد دچار آسم شدید کمک می‌کنند.

ترموپلاستی برونشی

در این روش با استفاده از الکترود به امواج هوا در ریه حرارت داده می‌شود تا اندازه‌ی عضله کاهش یابد و منقبض نشود.

ترموپلاستی برونشی روی افرادی که مبتلا به آسم شدید هستند انجام می‌شود و پرکاربرد نیست.

چرا آسم تشدید می‌شود؟

اگر علائم آسم در ریه‌ها و تنفس به تدریج بدتر شود، به آن تشدید یا حمله آسم می‌گویند.

در این حالت تنفس به سختی انجام می‌شود زیرا امواج هوا ملتهب و لوله‌های برونشی باریک شده است.

از جمله علائم این وضعیت می‌توان موارد زیرا را نام برد:

• تند دمی
• سرفه
• خس‌خس
• تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• پریشانی

اگرچه ممکن است حمله آسم بدون دارو فورا برطرف شود، لازم است با پزشک تماس بگیرید زیرا این وضعیت می‌تواند مرگ‌بار باشد.

هرچه حمله آسم بیشتر طول بکشد، بیشتر روی توانایی نفس کشیدن تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل در اغلب موارد باید به اورژانس مراجعه کرد.

شما می‌توانید با مصرف داروهایی که به کنترل علائم آسم کمک می‌کند مانع از بروز حمله آسم شوید.

آسم درمقابل COPD

معمولا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) با آسم اشتباه گرفته می‌شود.

علائم این دو وضعیت، ازجمله خس‌خس، سرفه و اختلال در تنفس، یکسان است. با این حال، این دو با یکدیگر فرق دارند.

بیماری مزمن انسدادی ریه یک اصطلاح گسترده است که گروهی از بیماری‌های شدید تنفسی شامل برونشیت مزمن و آمفیزم را در بر می‌گیرد.

این بیماری‌ها به دلیل بروز التهاب در مسیرهای هوا جریان هوا را کاهش می‌دهند و به مرور زمان تشدید می‌شوند.

آسم در هر سنی رخ می‌دهد و در اغلب موارد در کودکان تشخیص داده می‌شود. اکثر افراد مبتلا به COPD هنگام تشخیص حداقل ۴۵ سال سن دارند.

بیش از ۴۰ درصد از افراد مبتلا به COPD آمس نیز دارند و خطر ابتلا به هر دو وضعیت با بالا رفتن سن بیشتر می‌شود.

علت بروز آسم، به غیر از ژنتیک، مشخص نیست اما حملات آسم اغلب ناشی از قرار گرفتن در معرض محرک‌هایی مانند فعالیت فیزیکی یا بو است. این محرک‌ها مشکل تنفسی را تشدید می‌کنند.

شایع‌ترین علت COPD سیگار است. درواقع، مصرف سیگار باعث می‌شود از هر ۱۰ فرد مبتلا به COPD، ۹ نفر جان خود را از دست بدهند.

هدف از درمان آسم و COPD کاهش علائم است تا فرد فعالیت‌های روزانه‌ی خود را انجام دهد.

محرک‌های آسم

بعضی از شرایط و عوامل محیطی نیز باعث تحریک علائم آسم می‌شود. فهرست عوامل و محرک‌های احتمالی طولانی است. از جمله:

• بیماری: بیماری‌های تنفسی مانند ویروس، ذات الریه و آنفلونزا باعث تحریک حمله آسم می‌شوند.
• ورزش: افزایش میزان تحرک عمل تنفس را با مشکل روبه رو می‌کند.
• محرک‌های موجود در هوا: افراد دچار آسم به محرک‌هایی مانند بخار شیمیایی، عطرهای قوی و دود حساس‌اند.
• آلرژن: شوره‌ی سر حیوانات و گرده نمونه‌ای از آلرژن‌هایی است که باعث عود علائم می‌شود.
• شرایط جوی نامساعد: شرایط جوی مانند رطوبت بالا یا دمای پایین باعث عود آسم می‌شود.
• احساسات: فریاد زدن، خندیدن و گریستن باعث تحریک حمله آسم می‌شود.

پیشگیری از آسم

 

از آن جایی که محققان هنوز در حال کشف علت دقیق آسم هستند، شناخت روش‌های پیشگیری از این بیماری التهابی چالش برانگیز است.

با این حال، اطلاعات بیشتری درمورد روش‌های پیشگیری از بروز حملات آسم به دست آمده است. از جمله:

• دوری از محرک‌ها: از مواد شیمیایی، عطرها یا محصولاتی که در گذشته باعث تحریک آسم شده‌اند بپرهیزید.
• کاهش میزان قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها: اگر متوجه شده‌اید که آلرژن‌هایی مانند گرد و غبار یا کپک باعث عود حمله آسم می‌شود، تا جایی که می‌توانید از آن‌ها دوری کنید.
• تزریق واکسن ضد حساسیت: ایمن درمانی آلرژن نوعی روش درمان است که به تغییر سیستم ایمنی کمک می‌کند. اگر به طور منظم واکسن ضد حساسیت را تزریق کنید، بدن نسبت به محرک‌هایی که با آن مواجه می‌شوید کم‌تر حساسیت نشان می‌دهد.
• مصرف داروهای پیشگیرانه: ممکن است پزشک برایتان دارویی تجویز کند که باید هر روز مصرف کنید. لازم است این دارو را همراه با دارویی که در مواقع اضطراری استفاده می‌کنید، مصرف کنید.

پزشک در تعیین برنامه‌ی مناسب به شما کمک می‌کند تا بدانید در چه زمانی از کدام روش استفاده کنید.

کنترل آسم

شما می‌توانید در کنار مصرف داروهای پیشگیرانه، هر روز اقداماتی انجام دهید تا سالم‌تر بمانید و خطر حمله آسم را کاهش دهید. از جمله:

• رژیم غذایی سالم: داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل به بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند.
• وزن سالم: معمولا آسم در افراد دارای اضافه وزن و چاقی شدیدتر است. کاهش وزن به سلامت قلب، مفاصل و ریه کمک می‌کند.
• ترک سیگار: محرک‌هایی مانند دود سیگار باعث عود آسم می‌شوند و خطر COPD را بالا می‌برند.
• ورزش منظم: فعالیت می‌تواند باعث عود آسم شود اما ورزش منظم درواقع به کاهش خطر مشکلات تنفسی کمک می‌کند.
• کنترل استرس: استرس باعث تحریک علائم آسم می‌شود. به علاوه، استرس مانع از توقف حمله آسم می‌شود.

مصرف غذاهای مغزی برای کاهش علائم ضروری است اما حساسیت غذایی باعث تحریک علائم آسم می‌شود.

 

چه زمان باید به پزشک فوق تخصص آسم مراجعه کرد

در حال حاضر، آسم قابل علاج نیست. با این حال، بسیاری از روش‌های موثر درمان به کاهش علائم آسم کمک می‌کند. تغییر سبک زندگی و مصرف دارو باعث بهتر شدن کیفیت زندگی می‌شود.

اگر آسم در شما تشخیص داده نشده اما علائمی نظیر خس‌خس، سرفه یا تنگی نفس دارید، باید به پزشک اطلاع دهید.

به محض این که آسم در شما تشخیص داده شد، لازم است حداقل یک بار در سال به پزشک مراجعه کنید. اگر بعد از استفاده از روش‌های درمان علائم ادامه داشته باشد، لازم است تعداد دفعات مراجعه به پزشک را بیشتر کنید.

در شرایط زیر فورا با پزشک تماس بگیرید:

• احساس ضعف
• عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزانه
• خس‌خس یا سرفه‌ی مداوم

در حال حاضر، آسم قابل علاج نیست. با این حال، بسیاری از روش‌های موثر درمان به کاهش علائم آسم کمک می‌کند. تغییر سبک زندگی و مصرف دارو باعث بهتر شدن کیفیت زندگی می‌شود.

لازم است درمورد بیماری و علائم آن اطلاعات لازم را به دست آورید. هرچه بیشتر بدانید، بیشتر در تقویت عملکرد ریه و احساس خوب خود سهم خواهید داشت.

درمورد موارد زیر با پزشک صحبت کنید:

• نوع آسم
• محرک‌هایی که باعث عود علائم می‌شوند
• مناسب‌ترین روش‌های درمان روزانه
• برنامه‌ی درمان حمله آسم

 

 

لینک منبع : مجله لوکان