خواص روغن آفتابگردان
تقریباً تمام خانواده‌ها از روغن آفتابگردان برای پخت‌وپز و سرخ کردن مواد غذایی استفاده می‌کنند. علت این امر خواص روغن آفتابگردان برای سلامت بدن و نقطه دود بالای آن است که امکان استفاده چندباره را فراهم می‌کند. برای انتخاب بهترین روغن سرخ کردنی باید علاوه بر نقطه دود، معیارها و فاکتورهایی چون ویتامین‌ها، میزان اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع را نیز در نظر بگیریم. این مقاله به طور کامل به معرفی روغن آفتابگردان مخصوص سرخ کردنی و ارائه ارزش غذایی آن اختصاص پیدا کرده است. امیدواریم با این اطلاعات بتوانید محصول مناسب رژیم غذایی خود را انتخاب کنید.
همه چیز درباره روغن آفتابگردان
از اواسط دهه ۶۰ میلادی، روغن آفتابگردان به یک محصول گیاهی اقتصادی تبدیل شد و از آن زمان به بعد به عنوان بهترین روغن سرخ کردنی شناخته می‌شود. دانه‌های روغنی آفتابگردان حاوی مقادیر بالایی از ویتامین E، مواد معدنی، املاح و آنتی‌اکسیدانی به نام آلفا-توکوفرول هستند. روغن آفتابگردان یکی از غنی‌ترین روغن‌های گیاهی و حاوی ۹۸% تری‌گلیسرول است و مقدار اندکی نیز فسفولیپید و استرول دارد. از طرفی روغن تخمه آفتابگردان دارای ۱۵% اسیدهای چرب اشباع‌شده یا اسیدهای چرب ترانس، ۸۵% اسیدهای چرب تک غیراشباع، اسیدهای چرب چندغیراشباع مانند ۴۵-۳۲ گرم اسیداولئیک (امگا۹)، ۵۶-۴۰ گرم اسید لینولئیک (امگا۶) و ۰.۶-۰.۲ گرم امگا۳ است. به همین دلیل نیز مصرف این روغن باعث کاهش کلسترول خون و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی می‌شود.
انواع دانه‌های روغنی آفتابگردان
دانه‌های روغنی گیاه آفتابگردان به دو گونه کلی “دانه روغنی خوراکی یا آجیلی” و “دانه روغنی مخصوص روغن‌گیری” تقسیم می‌شوند. گونه روغنی تخمه آفتابگردان نسبت به نوع آجیلی آن، ترکیب روغنی بیشتری در دانه‌های خود دارد و معمولاً کوچکتر و تیره‌تر از دانه‌های خوراکی هستند. دانه‌های آجیلی تخمه آفتابگردان باریک و بزرگتر هستند و برای آجیل، شیرینی‌پزی و حتی خوراک پرندگان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دانه‌های آفتابگردان در ۳ دسته “استاندارد یا لینولئیک”، “اولئیک بالا” و “ناسان یا میدولئیک” کشت می‌شوند. روغن آفتابگردان به‌دست آمده از دانه‌های لینولئیک بیشتر برای پخت‌وپز استفاده می‌شود. برای استخراج روغن آفتابگردان از دو روش “پرس سرد” یا “حلال” استفاده می‌شود، البته در برخی از کارخانه‌های روغن‌کشی ممکن است از هر دو روش استفاده کنند.
ویژگی‌های روغن آفتابگردان برای سرخ کردنی و پخت‌وپز
روغن آفتابگردان مرغوب، زرد روشن رو به طلایی، شفاف، خوش عطر و خوش طعم است. از روغن آفتابگردان برای تهیه انواع غذاها از سالاد و سس گرفته تا پخت‌وپز و سرخ کردن انواع مواد غذایی استفاده می‌شود. نقطه دود روغن آفتابگردان حدود ۲۴۶ درجه سانتی‌گراد است و به همین دلیل نیز برای سرخ کردن مواد غذایی که جذب روغن بالایی دارند بسیار مناسب است.
خواص روغن تخمه آفتابگردان برای سلامت بدن
هر ۱۰۰ گرم از روغن آفتابگردان حاوی ۸۸۴ کیلوکالری انرژی و ۱۰۰ گرم چربی بوده اما فاقد کلسترول، کربوهیدرات، فیبر و پروتئین است. به دلیل کالری بالا، روغن آفتابگردان انرژی بدن را تأمین می‌کند اما چون فاقد کلسترول است، باعث چاقی فرد نمی‌شود. از جمله خواص روغن تخمه آفتابگردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- افزایش سطح انرژی بدن
- کاهش سطح کلسترول بد خون (LDL) و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی
- کاهش شدت و دفعات گُرگرفتگی بانوان یائسه
- تنظیم قند خون و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به دیابت
- کمک به سلامت و لطافت پوست و محافظت از آن در برابر نور خورشید به دلیل وجود ویتامین E
- پیشگیری از تصلیب شریان‌ها
- بهبود سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به سرطان
- محافظت از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد
- ترمیم بافت‌ها، بهبود سریع زخم‌ها و درخشندگی پوست
- تولید هورمون‌ها و آنزیم‌های حیاتی
در کنار تمام خواصی که روغن آفتابگردان دارد، اگر بیش از نیاز روزانه از آن استفاده کنیم، مانند سایر روغن‌های گیاهی باعث چاقی و افزایش چربی خون می‌شود.
خواص روغن آفتابگردان برای پوست و مو
روغن آفتابگردان حاوی ویتامین E است که برای سلامت پوست و مو بسیار مفید است. مهمترین خواص روغن آفتابگردان برای پوست و مو به شرح زیر است:
- درمان آکنه و جوش صورت
- ترمیم جای زخم
- حفظ سلامت سلول‌های پوستی
- درمانی طبیعی برای آفتاب سوختگی پوست
- مرطوب‌کننده طبیعی پوست
- درمان قارچ پای ورزشکاران
- کاهش چین و چروک صورت
- کمک به درمان خشکی پوست
- کاهش التهاب
- کمک به درمان موهای خشک و آسیب‌دیده
- درمان ریزش مو
روغن ذرت بهتر است یا روغن آفتابگردان
روغن ذرت نیز مانند روغن آفتابگردان غنی از ویتامین E و K بوده و حاوی مقادیر بالایی از اسیدهای چرب غیراشباع است. روغن ذرت حاوی حدود ۶۰% اسید-لینولئیک است که برای حفظ سلامت قلب و عروق ضروری است. در ادامه می‌توانید جدول مقایسه اسیدهای چرب، نقطه دود و جدول ارزش غذایی روغن آفتابگردان و روغن ذرت را بررسی کرده و سپس نسبت به خرید روغن سرخ کردنی اقدام کنید.
| جدول مقایسه اسیدهای چرب روغن ذرت و روغن آفتابگردان | ||
| روغن آفتابگردان | روغن ذرت | |
| اسیدهای چرب اشباع‌شده | ۱۰.۱۰ | ۱۲.۹۵ |
| اسیدهای چرب تک اشباع نشده | ۴۵.۴۰ | ۲۷.۵۸ |
| آلفا لینولنیک اسید یا امگا۳ | ۰.۲۰ | ۱ |
| اسید لینولئیک یا امگا۶ | ۳۹.۸۰ | ۵۸.۰۰ |
| اسید اولئیک یا امگا۹ | ۴۵.۳۰ | ۲۸.۰۰ |
| نقطه دود | ۲۴۶ درجه سانتی‌گراد | ۲۳۶ درجه سانتی‌گراد |
در جدول زیر خواهید دید که ارزش غذایی این دو روغن تفاوت آن‌چنانی با یکدیگر ندارد.
| جدول ارزش غذایی روغن ذرت و روغن آفتابگردان در ۱۰۰ گرم | ||
| روغن آفتابگردان | روغن ذرت | |
| کالری | ۸۸۴ کیلوکالری انرژی | ۸۸۴ کیلوکالری انرژی |
| کربوهیدرات | ۰ | ۰ |
| پروتئین | ۰ | ۰ |
| چربی | ۱۰۰ | ۱۰۰ |
| کلسترول | ۰ | ۰ |
| ویتامین E | 41.08 | 14.78 |
| ویتامین K | 5.40 | 21.00 |
| آهن | ۰ | ۰.۱۳ |
| روی | ۰ | ۰.۰۲ |
روغن آفتابگردان به خودی‌خود دارای ویتامین‌های زیادی نیست و طی فرآیندهایی خاص برخی ویتامین‌ها برای غنی کردن این روغن به آن اضافه می‌شوند. روغن آفتابگردان مولتی ویتامین که توسط شرکت غنچه تولید می‌شود علاوه بر ویتامین E، با ویتامین‌های A و D3 نیز غنی شده و برای تهیه انواع غذاها، سالاد، سس و غذای کودک مصرف می‌شود. روغن آفتابگردان بیشترین میزان مصرف را بین خانوارهای ایرانی داشته و در انواع مختلفی چون روغن پخت‌وپز، روغن سرخ‌کردنی و روغن نیمه جامد تولید می‌شود که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند. شما برای تهیه غذا از کدام روغن گیاهی استفاده می‌کنید؟